ช่างสิบหมู่

 

Cr: www.nfe.go.th

 

หากพูดถึงความหมายของคำว่า “ช่างสิบหมู่” ตามพจนานุกรมศัพท์ศิลปกรรม ฉบับราชบัณฑิตสถาน หมายถึง “ช่างหลวง” โดยสมเด็จพระบรมวงศ์เธอเจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัติวงศ์ ทรงมีลายพระหัตถ์ประทาน พระยาอนุมานราชธนลงวันที่ 31 ส.ค. พ.ศ. 2479 ในหนังสือบันทึกเรื่องราวความรู้ต่าง ๆ ไว้ว่า “ช่างสิบหมู่เป็นชื่อกรมที่รวบรวมช่างได้มี 10 หมู่ด้วยกัน”

 

การรวมตัวของช่างสิบหมู่เริ่มต้นขึ้นในสมัยรัชกาลที่ 5 มีการปกครองแบบกระทรวงเวียง วัง คลัง นา ทุกกระทรวงต้องการช่างที่มีฝีมือด้านศิลปกรรม ในการทำของใช้ในส่วนของราชการ ของใช้ส่วนพระองค์ส่วนราชสกุล บริการแก่ศาสนา และบริการแก่ประชาชน แต่ในตอนนั้นช่างที่มีฝีมือต่างๆ ยังคงกระจัดกระจายไปตามพื้นที่ต่างๆ จึงต้องรวบรวมช่างให้เข้ามาอยู่ในกรมเดียวกัน จนกลายเป็นจุดเริ่มต้นของการรวบรวมช่างฝีมือด้านศิลปกรรมไทยที่มีอยู่มากกว่า 10 หมู่ แต่เรียกว่า “ช่างสิบหมู่” เพื่อจำแนกช่างที่เป็นส่วนสำคัญ ต่อมาภายหลังจึงได้เพิ่มเติมหรือแยกแขนงออกไปตามลักษณะของงานนั่นเอง

 

Cr : https://board.postjung.com

 

ในอดีตช่างสิบหมู่มีหน้าที่โดยตรงในการสร้างสรรค์งานศิลปกรรมต่างๆ ไม่ว่าจะเป็นงานประณีตศิลป์ วิจิตรศิลป์ มัณฑนศิลป์แก่ราชการในส่วนพระองค์ อาทิ เครื่องราชูปโภค พระราชพาหนะ พระราชมณเฑียรสถาน และคอยรวบรวมบรรดาบุคคลที่มีความรู้ ความสามารถ และมีฝีมือช่างศิลปะประเภทต่าง ๆ เข้ามารับสนองราชการประจำ เพื่อเป็นช่างหลวงและทำงานสนองพระราชประสงค์หรือพระบรมราชโองการของพระราชา จึงได้รับการขนานนามมาแต่เดิมว่า “กรมช่างสิบหมู่”  ซึ่งจำแนกแต่ละหมู่ได้ดังนี้

1. หมู่ช่างเขียน

2. หมู่ช่างแกะหรือช่างแกะสลัก

3. หมู่ช่างหุ่น

4. หมู่ช่างปั้น

5. หมู่ช่างปูน

6.หมู่ช่างรัก

7.หมู่ช่างบุ

8 .หมู่ช่างกลึง

9. หมู่ช่างสลัก

10. หมู่ช่างหล่อ

 

Cr : www.nfe.go.th

 

ในปัจจุบันช่างสิบหมู่มีหน้าที่ศึกษา ค้นคว้า วิเคราะห์ โดยรวบรวมหลักฐานงานทุกชิ้นที่มีลักษณะเป็นงานช่างสิบหมูู่ และทำการวิจัย ทดลอง ซ่อมแซม พร้อมกับสร้างใหม่ในเชิงอนุรักษ์ศิลปกรรม ให้บริการ ให้ความรู้ วิธีการด้านงานออกแบบศิลปกรรมไทยโบราณ คอยพัฒนาฝีมือและผลงานให้เป็นงานประยุกต์ผลงานในอดีตให้เข้ากันกับผลงานในปัจจุบัน โดยมีจุดประสงค์หลักในด้านการทำงาน 3 ข้อ คือ

•  อนุรักษ์ หมายความว่า อนุรักษ์ วิธีการ องค์ความรู้ เทคนิควิธี ที่ทำใช้ในทำงานของช่างต่างๆ ในสมัยก่อนไว้อย่างครบถ้วน
•  สืบสาน หมายความว่า นำผลงานชิ้นเก่าที่มีการเสื่อมของกาลเวลา มาซ่อมแซมให้ดูเหมือนของใหม่อีกครั้ง แต่ยังคงรักษาวิธีการทำและรูปแบบคงเดิมเอาไว้เป็นอย่างดี
•  สร้างสรรค์ หมายความว่า สร้างสรรค์ผลงานใหม่ด้วยความรู้องค์รวมทางด้านศิลปกรรม และนำไปต่อยอดให้เกิดชิ้นงานที่งดงามและเข้าใจได้ง่ายขึ้น